محمد بن سلمان پنج سال، درست در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷ رسماً ولیعهد عربستان شد. گرچه پدرش سلمان بن عبدالعزیز دو سال زودتر و در ۲۰۱۵ به سلطنت عربستان رسیده بود.

بر اساس یک سنت تا زمانی که پسران عبدالعزیز، بنیان‌گذار عربستان امروزی زنده هستند باید شاه و ولیعهد شوند. ملک سلمان اما این سنت را در هم شکست و دو سال پس از تثبیت قدرت برادر کوچک‌ترش مقرن بن عبدالعزیز را از ولیعهدی و برادرزاده‌ پر نفوذش محمد بن نایف آل سعود را به عنوان جانشین ولیعهد بر کنار کرد و پسر خود محمد بن سلمان را ولیعهد خود کرد.
در این گزارش نگاهی داریم به نکات برجسته پنج سال اخیر کشور عربستان سعودی، درست از زمانی که محمد بن سلمان در ظاهر به عنوان ولیعهد و در واقع به زمام‌داری و حاکمیت این کشور رسید.
ولیعهدی
روز چهارشنبه ۲۱ ژوئن ۲۰۱۷، سلمان بن عبدالعزیز پادشاه عربستان سعودی، محمد بن سلمان را با حفظ سمت وزارت دفاع، به عنوان ولیعهد جدید این کشورمعرفی کرد. چند روز قبل از این انتخاب درست در تاریخ ۵ ژوئن ۲۰۱۷ عربستان سعودی و متحدانش یعنی امارات، بحرین و مصر، با تحمیل تحریمی اقتصادی علیه قطر، روابط دیپلماتیک خود را با آن کشور به بهانه حمایت قطر از «تروریسم» قطع کردند. این بحران تا ابتدای سال ۲۰۲۱ ادامه داشت.
سرکوب و پاک‌سازی
در نوامبر ۲۰۱۷ ده‌ها شخصیت با نفوذ از جمله تعدادی از وزرا و همین‌طور شاهزاده ثروتمند ولید بن طلال، در یک پاک‌سازی گسترده تحت عنوان مبارزه با فساد سازماندهی شده در حاکمیت، توسط بن سلمان دستگیر شدند.
ولیعهد که اکنون اهرم‌های اصلی قدرت یعنی وزرات دفاع و نیز اقتصاد را در کنترل خود می‌دید به منظور تحکیم هر چه بیشتر قدرت خود، به اقداماتی از جمله زندانی کردن مخالفان از روحانیون برجسته گرفته تا فعالان حقوق بشردست زد.
در مارس ۲۰۲۰ شاهزاده احمد بن عبدالعزیز آل سعود برادر پادشاه، و همچنین شاهزاده محمد بن نایف برادرزاده پادشاه، به اتهام تدارک کودتا برای برکناری محمد بن سلمان دستگیر شدند.
پیش به سوی اصلاحات
بن سلمان در همان روزهای نخستین، برنامه گسترده‌ای از تغییرات اقتصادی را برای خارج کردن کشور از وابستگی به نفت اجرایی کرد. در سال ۲۰۱۸ این کشور برای تأمین کسری بودجه‌اش ۵ درسد مالیات بر ارزش افزوده را اعمال کرد، اما در سال ۲۰۲۰ و در پی وارد شدن شوک اقتصادی ناشی از همه گیری کووید-۱۹ و کاهش قیمت جهانی نفت، این مالیات رشد سه برابری کرد و به ۱۵ درسد رسید، هم‌زمان کمک هزینه ماهانه کارمندان دولت نیز کاهش داده شد.
محمد بن سلمان همچنین اصلاحات اجتماعی را آغازکرد. زنان مجاز به رانندگی شدند، تماشای روی‌دادهای ورزشی و فرهنگی با حضور تماشاگران زن و مرد در کنار یک‌دیگر مجاز شد، اما با این حال زنان سعودی تا حد زیادی تحت سرپرستی مردان باقی ماندند و حکومت سرکوب علیه فمینیست‌ها را شدت بخشید.
استعفای حریری از ریاض
در ۴ نوامبر ۲۰۱۷ سعد حریری نخست وزیر لبنان، در کمال تعجب همگان، استعفای خود را از ریاض اعلام کرد و جنبش شیعی حزب الله و ایران را به «تسلط بر کشورش» متهم کرد. استعفای حریری از نخست وزیری لبنان که در خاک عربستان صورت گرفت این اتهام را متوجه عربستان کرد که ریاض حریری را مجبور به استعفا کرده است.
جنگ یمن
در ۹ آگوست ۲۰۱۸، عربستان سعودی به دلیل حمله هوایی به اتوبوسی که منجر به کشته شدن ۵۱ نفر از جمله ۴۰ کودک در صعده در شمال یمن شد، مقصر شناخته شد.
عربستان سعودی از سال ۲۰۱۵ و زمانی که سلمان بن عبدالعزیز شاه عربستان شده بود و محمد پس او وزیر دفاع، رهبری یک ائتلاف نظامی را به منظور کمک و پشتیبانی از دولت یمن، علیه شورشیان حوثی آغاز کرد. جنگی که سدها هزار کشته و میلیون‌ها آواره تا کنون برجای گذاشته است. این ائتلاف تاکنون به چندین بار جنایت علیه غیرنظامیان متهم شده است. ائتلاف به «اشتباهات» خود اذعان کرده ولی شورشیان حوثی را نیز به استفاده ازغیرنظامیان به عنوان سپر انسانی متهم می‌کند.
ترور خاشقجی
در اکتبر ۲۰۱۸ جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی منتقد این کشور، در کنسولگری عربستان سعودی در استانبول کشته شد و یک بحران دیپلماتیک جدی ایجاد شد. ولیعهد صدور دستور ترور خاشقچی از سمت ریاض را انکار کرد.
در دسامبر ۲۰۱۹، پنج نفر در ارتباط با این پرونده درعربستان سعودی به اعدام و سه نفر دیگر به حبس محکوم شدند. این حکم به طور گسترده در سراسر جهان به عنوان یک اهانت به عدالت تلقی شد.
در آغاز سال ۲۰۲۱، واشنگتن بن سلمان را به «اعتبار بخشیدن» به ترور متهم کرد و در پی آن اقدام به تحریم برخی از نزدیکان بن سلمان کرد.
جو بایدن رئیس‌ جمهور ایالات متحده، که تا کنون از دیدار و مذاکره با بن سلمان امتناع می‌کرد، به تازگی با او صحبت کرده و قصد دارد در اواسط ژوئیه در عربستان سعودی با او ملاقات کند.
حملات به عربستان
در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ شورشیان یمنی مسوولیت حملات به دو سایت نفتی آرامکو در عربستان سعودی را بر عهده گرفتند. ریاض و واشنگتن ایران را به دست داشتن در این حملات متهم می‌کنند، اتهامی که از سوی ایران رد می‌شود.
در مارس ۲۰۲۱ مجددا تاسیسات نفتی عربستان سعودی هدف دو حمله بزرگ قرار گرفت و یک سال بعد، حملات دیگری باعث آتش سوزی عظیم در یک سایت نفتی در جده شد.
گفت‌وگو‌ها با ایران
در ۲۷ آوریل ۲۰۲۱ بن سلمان گفت که می‌خواهد روابطی «خوب» با ایران داشته باشد. روابط دیپلماتیک این دو کشور از سال ۲۰۱۶ قطع شده است ولی اکنون گزارش‌هایی از مذاکرات محرمانه بین دو کشور در بغداد مخابره می‌شود.