در روزهای اخیر درگیری و جنگ میان نیروهای دو ژنرال قدرتمند سودان خطر یک جنگ داخلی را بیش از همیشه در این کشور ۴۶ میلیونی به واقعیت نزدیک کرده است.

یکی از ژنرال‌ها عبدالفتاح برهان، فرمانده ارتش و رئیس حکومت موقت و دیگری محمد حمدان داگالو، مشهور به «حمدی»، معاون پیشین و فرمانده شبه نظامیان موسوم به نیروهای پشتیبانی سریع سودان است.
درگیری‌ها میان نظامیان ارتش و شبه نظامیان در شنبه شب و صبح یک‌شنبه به اوج خود رسید.
نیروهای ارتش روز شنبه از شبه نظامیان خواستند تا هرچه سریع‌تر در ارتش سودان ادغام شوند و این موضوع باعث خشم بیشتر نیروهای تحت امر ژنرال «حمدی» شد.
آن‌ها در خارطوم به مراکز دولتی، کاخ ریاست جمهوری، ساختمان تلویزیون دولتی و فرودگاه حمله کردند.
ارتش سودان بلافاصله وارد عمل شد و موفق شد شبه نظامیان را به صورت موقت به عقب براند. پس از آغاز این درگیری‌ها دو ژنرالی که یک سال و هشت ماه پیش، همراه با هم کودتا کرده و به گفته خودشان می‌خواستند سودان را برای انتخابات دموکراتیک آماده کنند، عامل اصلی هرج و مرج و جنگ داخلی در این کشور پهناور آفریقایی شده‌اند.
گذشته چراغ راه آینده در سودان است؟
سودانی‌ها در جریان یک انقلاب مردمی موفق شدند، عمر البشیر،‌ سه دهه دیکتاتور سودان را در سال ۲۰۱۹ سرانجام سرنگون کنند.
یک سال و نیم پس از آن نیروهای ارتش به فرماندهی ژنرال برهان و ژنرال حمدی در سال ۲۰۲۱ با یک کودتا به نوعی مانع از روند گذار کشور به دموکراسی شدند.
با این حال عبدالفتاح برهان پس از نشستن برمسند ریاست حکومت و انتخاب حمدی در مقام معاون خود، به سودانی‌ها قول داد که به زودی زمینه‌های برگزاری انتخابات آزاد را فراهم می‌کند. اما از همان روزهای اول تنش‌ها میان دو ژنرال ارتش بالا گرفت.
تحت فشار فزاینده بین‌المللی و منطقه‌ای، نیروهای مسلح ارتش و شبه نظامیان نیروهای پشتیبانی سریع، در ماه دسامبر ۲۰۲۲، پیمانی با گروه‌های دموکراسی طلب و غیرنظامی سودان امضا کردند. با این حال هیچ‌کدام از این گروه‌ها موفق نشدند مانع از تشدید تنش‌ها بین فرماندهان دو گروه مسلح و نظامی بشوند. در جریان مذاکرات دشوار برای دستیابی به توافق نهایی، تنش بین برهان و حمدی تشدید شد.
یک چالش کلیدی برای شبه نظامیان تحت فرمان ژنرال حمدی چرا که دولت و ارتش نشان داد می‌خواهد آن‌ها را ادغام کند و کنترل تمامی جنگنده‌ها و تسلیحات آن‌ها را عهده دار شود.
در همین اثنا، حوالی ماه فوریه سال ۲۰۲۳، ژنرال حمدی که پیش‌تر در منطقه دارفور در سرکوب‌های وحشیانه قومی و قبیله‌ای نقش داشت سعی کرد خود را حامی انتقال دموکراتیک نشان دهد. او با انتقاد از عبدالفتاح برهان به سودانی‌ها گفت که «رهبران نظامی یک‌بار که به قدرت می‌رسند دیگر تمایلی به واگذاری قدرت ندارند.»
چرا درگیری‌ها به اینجا کشید؟
چهارشنبه هفته گذشته، بخشی از شبه نظامیان نیروی پشتیبانی سریع در نزدیکی شهر کوچک «مرووه» در شمال خارطوم مستقر شدند.
این شهر به فرودگاه بزرگ خارطوم و نیروگاه‌های انرژی پایتخت سودان نزدیک است.
شبه نظامیان روز پنج‌شنبه به دستور ژنرال حمدی نیروهای خود را در سراسر خارطوم مستقرکردند. به این ترتیب درگیری‌ها از همان اولین ساعات روز شنبه آغاز شدند.
اولین درگیری در یک پایگاه نظامی در جنوب خارطوم رخ داد.
از آن زمان تا امروز، نیروهای ارتش و شبه نظامیان در تمامی نقاط پایتخت و چند شهر دیگر با سلاح‌های سنگین با یک‌دیگر در نبرد بوده‌اند. اتحادیه پزشکان سودانی می‌گوید دست کم ۹۷ غیرنظامی در درگیری‌های سه روز گذشته کشته و سدها تن نیز زخمی و به بیمارستان‌های پایتخت منتقل شده‌اند.
هم‌زمان سازمان ملل متحد اعلام کرد که سه تن از کارمندان سودانی که برای سازمان جهانی خوراک کار می‌کردند در نزدیکی دارفور به دست نیروهای شبه نظامی کشته شده‌اند. آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل نسبت به این مسأله هشدار داد و در صفحه توییتر خود خواستار برخورد جدی با عاملان قتل کارمندان سازمان ملل شد.
آیا امیدی به آتش بس وجود دارد؟
با توجه به شرایط کنونی شانس آتش بس در کوتاه مدت بسیار کم است. ژنرال برهان و حمدی در ساعات گذشته بارها در بیانیه‌هایی اعلام کرده‌اند که نه حاضر به مذاکره‌اند و نه این‌که قصد صلح و آتش بس دارند. این در حالی‌ست که هیچ کدام از دو گروه قدرت برتری مطلقه علیه دیگری را ندارد. هر دو ژنرال نزدیک به ۱۰۰ هزار نظامی را فرماندهی می‌کنند.
تنها احتمال ممکن پیش رو بودن عید فطر در هفته جاری‌ست. عیدی که شاید برای مدت کوتاهی عامل آتش بس در این کشور مسلمان نشین شود.
هم‌زمان اتحادیه آفریقا، اتحادیه اروپا، ایالات متحده، عربستان و امارات و مصر همگی خواهان پایان دادن به درگیری‌ها و آغاز مذاکرات صلح شده‌اند. شورای امنیت سازمان ملل قرار است روز دوشنبه جلسه‌ای اضطراری درباره بحران سودان دارد.
آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا روز دوشنبه گفت که با وزرای خارجه عربستان سعودی و امارات عربی متحده درباره تحولات سودان گفت‌وگو کرده است. وزیرخارجه عربستان سعودی هم یک‌شنبه اعلام کرد که به طور جداگانه با برهان و حمدی، دو ژنرال گفت‌وگو کرده و خواسته تا «دست‌کم از هرگونه تشدید درگیری‌های نظامی پرهیز صورت گیرد.»
کشورهای عرب آفریقایی و حوزه خلیج فارس از متحدان نزدیک به ارتش و شبه نظامیان هستند. به عنوان مثال امارات از گروه‌های شبه نظامی حمایت می‌کند در حالی که مصر پشتیبان نیروهای ارتش است.
در طول سه دهه حکومت عمر البشیر کاخ کرملین بیشترین نفوذ را در سودان پیدا کرد.
مسکو حتا در مقطعی به توافق برای ساخت یک پایگاه نظامی در دریای سرخ دست پیدا کرده بود. پس از سقوط البشیر، ایالات متحده و کشورهای اروپایی رقابت با روسیه را برای نفوذ در سودان آغاز کردند چرا که سودان سرشار از منابع طبیعی از جمله طلا است. حال با آغاز درگیری‌هایی که هشدار یک جنگ داخلی را می‌دهند به نظر می‌رسد دوباره تنها نیروهای روسیه خصوصاً به‌واسطه مزدوران واگنر، بتوانند به ساختارهای حیاتی این کشور نفوذ کنند.